بررسی نقش بازار در تخصیص بهینه آب در دشت شازند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

2 استادیار، گروه اقتصاد، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

3 استاد گروه اقتصاد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

کمبود منابع آب یکی از مهم‌ترین چالش­ها­ی مدیریت آب در کشور است. این چالش با توجه به افزایش روز­افزون تقاضا به‌دلیل رشد جمعیت و توسعه بخش کشاورزی بیش‌تر اهمیت می­یابد. تلقی از آب به‌عنوان یک کالای باارزش و­دارای قیمت واقعی،­ می­تواند راه مناسب مصرف و مشوقی برای ذخیره و حفاظت آن را فراهم کند. هدف این مقاله بررسی نقش بازار ­در ­تخصیص بهینه آب در دشت شازند است. ­­تغییرات سطح زیرکشت محصولات آبی و سود ناخا­­لص­ در دو ­حالت (وجود بازار آب و عدم وجود بازار آب) در سال زراعی 1398-1397 با استفاده از نرم‌افزار گمز1 و به‌روش برنامه‌ریزی ریاضی مثبت محاسبه و مقایسه گردید.­­ داده‌ها­ی موردنیاز به‌صورت کتابخانه‌ای از سازمان آب منطقه­ا­ی، جهاد کشاورزی و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان­مرکزی تهیه گردیده است. نتایج نشان می­دهد  که برقراری بازار آب،­ تأثیر مثبت 33/4 درصدی در سود ناخالص کشاورزان منطقه خواهد داشت.­­ هم‌چنین کشت محصولاتی نظیر گندم، جو، لوبیا چیتی، نخود، لوبیای سفید و عدس سودآوری بیش‌تری برخوردار هستند و ­­می­توانند سطح زیرکشت بیش‌تری را به‌خود اختصاص دهند. براساس نتایج، پیشنهاد می­­شود جهت مدیریت بهینه تقاضای آب در اراضی­شازند، بستر لازم برای شکل‌گیری بازار آب فراهم گردد­ و­ کشاورزان ­منطقه باید محصولات صادرات­گرا و تجاری مانند لوبیای چیتی، لوبیای سفید، نخود و عدس و ... را که از سودآوری بیش‌تری برخوردار است را جایگزین محصولات با مصرف بالای آب و سود پایین کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of market in optimum allocation of water in Shazand plain

نویسندگان [English]

  • Majid Karkhaneh 1
  • Ahmad Sarlak 2
  • Kambiz Hozhbar Kiani 3
1 Ph.D. Candidate in Economics, Department of Economic Arak Branch, Islamic Azad University, Arak, Iran
2 Assistant Professor, Department of Economic Arak Branch, Islamic Azad University Arak, Iran
3 Professor, Department of Economics, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Lack of water resources is one of the most important challenges in water management in the country, which is becoming more important due to increasing demand due to population growth and agricultural development. Considering water as a valuable and real-price commodity can provide a good way of consumption and incentives to store and protect it. The purpose of this article is to investigate the role of the market in the optimal allocation of water in the Shazand plain. Changes in the area under cultivation of irrigated crops, yield in two cases (existence of water market and absence of water market) in the crop year 2018-2019 were calculated and compared using Gamz software and positive mathematical programming method. Requirements have been prepared as a library from the Regional Water Organization, Agricultural Jihad and the Management and Planning Organization of Markazi Province. The results show that the establishment of a water market will have a positive effect of 4.33% on the gross profit of farmers in the region. Also, growing crops such as wheat, barley, pinto beans, chickpeas, white beans and lentils are more profitable and can take up more cultivation area. Based on the results, it is suggested that in order to optimally manage water demand in Shazand lands, the necessary basis should be provided for the formation of water market and farmers in the region should export and trade products such as pinto beans, white beans, chickpeas and lentils, etc. To replace more profitable products with high water consumption and low profit.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gross profit
  • Positive mathematical programming
  • Shazand region
  • Water market

مراجع

1. ابوالحسنی، ل. شاهنوشی، ن. رهنما، ع. اعظم رحمتی، ا و حیران، ف. (1398). نقش تشکیل بازار آب در میزان استفاده از منابع آبی در بخش کشاورزی (مطالعه موردی: دشت مشهد). اقتصاد کشاورزی و توسعه. 5 (106): ‏30-1.
2. اسمعیل‌نیا بالا گتابی، ف. سرلک، ا و غفاری، ه. (1398). بررسی آثار اقتصادی و رفاهی بازار آب: رویکرد مدل برنامه‌ریزی ریاضی مثبت. فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی.12(42): 136-119.
3. بهلولوند، ع. صدر، ک. هاشمی، 1. (1393). بررسی نقش بازارهای آب کشاورزی در قیمت‌گذاری و تخصیص منابع آب (مطالعه موردی: بازار آب مجن). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 4(45): 48-26.
4. پرهیزکاری، ا. یاوری، غ. محمودی، ا و بخشی خانیکی، غ. (1398). مدل‌سازی بیوفیزیکی- اقتصادی جامع اقلیم و کشاورزی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز رودشور). فصلنامه مدلسازی اقتصادی، 13(46): 144-121.
5. چیمه، ط. ابراهیمی، ک. هورفر، ع و عراقی‌نژاد. ش. (1393). ارزیابی ارزش اقتصادی آب کشاورزی با رویکرد قیمت‌گذاری براساس نوع محصول در دشت قزوین. پژوهش آب در کشاورزی (علوم خاک و آب)، 28 (1): 181-171.
6. خواجه روشنایی، ن. دانشور کاخکی، م و محتشمی برزادران، غ. (1389). تعیین ارزش اقتصادی آب در روش تابع تولید با به‌کارگیری مدل‌های کلاسیک و آنتروپی­ (مطالعه موردی: محصول گندم در شهرستان مشهد).اقتصاد و توسعه کشاورزی، 24 (1): 113-119.
7. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان مرکزی. (1398). گزارش اقتصادی، اجتماعی­و فرهنگی استان مرکزی در سال 1397. 65-11.
8. صدر،‌ ک. (1375). بازار و نرخ‌گذاری آب در اسلام (تجربه ایران)، فصلنامه آب و توسعه،‌ 7 (3): 96-87.
9. وزارت نیرو. (1382). نقش نهاد بازار و بخش عمومی در مدیریت و توسعه پایدار بخش آب، شرکت سهامی مدیریت منابع آب ایران، دفتر اقتصاد آب، 25-10.
10. کرامت‌زاده، ع. چیذری، ا و شرزه‌ای، غ. (1390). نقش بازار آب در تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با رهیافت برنامه‌ریزی PMP (مطالعه موردی: اراضی پایین‌دست سد شیرین دره بجنورد). تحقیقات و توسعه کشاورزی ایران. 24 (1): 44- 29.
11. نظری، م. (1395). بازار آب در تئوری و عمل: شکست بازار و سیاست عمومی. آب و توسعه پایدار، 3 (1): 114-103.
12. وزارت نیرو، (1398).­ مدیریت منابع آب ایران، گزارش عملکرد سال 1397­:42­-21.
 
13. Adapa, S., Bhullar, N., & Souza, S.V. (2016). A systematic review and agenda for using alternative water sources for consumer markets in Australia. Journal of Cleaner Production, 124(15): 14-20.
14. Al-Ansari, N., Alibrahiem, N., Alsaman, M., & Knutsson, S. (2014). Water Demand Management in Jordan.   Engineering, 6(1): 19-26.
15. Al-Weshah, R. A. (2001).  Optimal use of irrigation water in the Jordan valley: A case Study. Water resources management, 14(5): 327-338.
16. Arfini, F., Donati, M., & Paris, Q. (2003). A national PMP model for policy evaluation in agriculture using micro data and administrative information. Paper presented at the International Conference Agricultural Policy reform and the WTO: Where are we heading Capri, Italy, 1-27.
17. Brozovic, N., Carey, J. M., & Sunding, D. L. (2002). Trading Activity in an Informal Agricultural Water Market: An Example form California. University of California.
18. Calatrava, J., & Garrido, A. (2005). Modeling water markets under uncertain water supply, European Review of Agricultural Economics, 32(2): 119-142.
19. Chakravorty, U., Hochman, E., Umestu, C., & Zilberman, D. (2008). Water allocation under distribution losses: Comparing alternative institutions. Journal of Economic Dynamics and Control, 33(2): 463-475.
20. Easter, K.W., Rosegrant, M.W., & Dinar, A. (1999). Formal and Informal markets for Water: Institutions, Performance, and Constraints, The World Bank Research Observer, 14(1): 99-116.
21. Ejaz Qurashi, M., & Ranjan, R. (2010). An Empirical Assessment of the Value of Irrigation Water: The Case of Murrumbidgee Catchment. Australian Journal of Agricultural and Resource Economics, 54(1): 99-118.
22. Filippo P., Abrahama, E., & Stoianova, I. (2015). Mathematical programming methods for pressure management inwater distribution systems Procedia.  Engineering. 9(11):  937-946
23. Francesco, S., Dionisio, P., Carlos, G., & Vito, F. (2020). An ensemble experiment of mathematical programming models to assess socio-economic effects of agricultural water pricing reform in the Piedmont Region, Italy. Journal of Environmental Management, 17(3): 11-29.
24. Ghahraman, B., & Sepaskhah, A.R. (2004). Linear and non- linear models for allocation of a limited water supply. Irrigation and drainage, 53(1): 39-54.
25. Harris, G.D., (2003). Water Markets: Case study of chile`s Pontificia Universidad Catolica de, Faculty of Agriculture and Foresty, Department of Agricultural Economics, Santiago.
26. Hearne, R., & Easter, W. (1995). Water Allocation and Water Markets, an Analysis of Gains-from-trade in Chila, world bank technical paper number 315, World Bank Publications, Washington, D.C.
27. Howitt, R.E. (1995). A Calibration Method for Agricultural Economic Production Models. Journal of Agricultural Economics, 46(2):147-159.
28. Howitt, R.E., Medeline, A., Macewan, D., & Lund, J. R. (2012).  Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management. Environmental Modelling & Software, 38: 244-258.
29. Hwarang, L., JiyongEomb, C., & Yoonmo, K. (2019). A bottom-up model of industrial energy system with positive mathematical programming. Energy, 173(3): 679-690.
30. Kemper, K.E. (2001). The role of institutional arrangements for more efficient water resources use and allocation.  Water science and technology, 43(4): 111-17.
31. Kemper, K.E., & Simpson, L.D. (1998). The water market in the northern Colorado water conservancy district- institutional implications. World Bank. Washington.
32. Liang, T.G. (2013). Trading and Economic Efficiency in Selected Victorian Water Markets in Australia. Thesis presented for the degree of Doctor of Philosophy, Murdoch University.
33. Louw, D.B., & van Schalkwyk, H.D.  (2001). Efficiency of water allocation in South Africa: water markets az an alternative, university of the free state, south Africa.
34. Medellín-Azuara, J., Harou, J., & Howitt, R.E. (2010). Estimating economic value of agricultural water under changing conditions and the effects of spatial aggregation. Science of the Total Environment, 408(23): 5639-5648.
35. Mohanty, N., & Gupta, S. (2003). Breaking the Gridlock in Water Reforms through Water Markets: Internatinal Experience and Implementation Issues for India.
36. Mora, N.H., & Moral, L.D. (2015). Developing markets for water reallocation: Revisiting the experience of Spanish water Mercantilización. Geoforum, 62: 143-155.
37. Palmer-Jones, P.W.E. & Spon, F.N. (1997). Ground Water Management in South Asia: what role for the market? , Water economics, management and demand, 32(2): 19-32.
38. Paris, Q., & Howitt, R.E. (1998). An Analysis of Ill-Posed Production Problems Using Maximum Entropy. American Journal of Agricultural Economics, 80(1): 124-138.
39. Pérez-Blancoa, B., & Standardi, G. (2019). Farm waters run deep: a coupled positive multi-attribute utilityprogramming and computable general equilibrium model to assess theeconomy-wide impacts of water buyback. Agricultural Water Management. 2(13): 336-351.
40. Pujol, J., Raggi, M. & Viaggi, D. (2006). The potential impact of markets for irrigation Water in Italy and Spain: a comparison of two study areas. The Australian Journal of Agricultural and Resource Economics, 5(3): 361-380.
41. Ramiro, C., Dionisio, C., Gutiérrez, M., & Gabriele, S. (2019). Micro-macro feedback links of agricultural water management: Insights from a coupled iterative positive Multi-Attribute Utility Programming and Computable General Equilibrium model in a Mediterranean basin. Journal of Hydrology, (56)9: 291-309.
42. Roham, O., & Dabbert, S. (2003). Integrating Agri -Environmental Programs into Regional production Models: an Extension of Positive Mathematical Programming. American Journal of Agricultural Economics, 85(1): 254-265.
43. Solanz, M., & Jouravlev, A. (2006). Water Rights and Water Markets: Lessons from Technival Advisory Assistance in Latin America. Irrigation and Drainage, 55: 337-342.
44. Weinberg, M., Kling, C.L., & Wilen, J. E. (1993). Water markets and water quality. American Journal of Agriculture Economics, 75(2): 278-291.
مدیریت آب و آبیاری
دوره 10، شماره 2
مهر 1399
صفحه 347-363

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار