مدل مدیریت راهبردی تبادل آب مجازی محصولات کشاورزی و دامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آب- منابع آب، گروه مهندسی آبیاری و زهکشی، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران، ایران

2 استاد، گروه مهندسی آبیاری و زهکشی، پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

کشور ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود که در ناحیه خشک و نیمه‌خشک جهان قرار گرفته و همچنین مصارف روزافزون آب، در آینده‌ای نه چندان دور با بحران آب مواجه خواهد شد. بنابراین لازم است در مدیریت مصرف آب کشور جنبه‌های مختلفی را درنظر گرفت. در این تحقیق با استفاده از مدل‌های راهبردی، تجارت آب مجازی محصولات کشاورزی کشور ایران با سایر نقاط جهان برای سال 1393 مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش در سه گام انجام شد. در ابتدا آب مجازی محصولات منتخب محاسبه شده و درگام بعدی با استفاده از مدل SWOT نقاط ضعف، قدرت، تهدید و فرصت‌های تبادل آب مجازی محصولات کشاورزی ایران شناسایی شدند. سپس برای کمی‌سازی راهبرد و تعیین بهترین راهبرد عملیاتی از دو ماتریس QSPM و ماتریس فریمن (ذی‌نفعان) استفاده شد. در بررسی مدل SWOT، مشخص شد که راهبرد مناسب جهت حرکت بسوی شرایط مطلوب، راهبرد تهاجمی می‌باشد. همچنین بررسی ماتریس QSPM نشان داد که راهبرد افزایش تمرکز روی تولید محصولات با آب مجازی کم به‌ویژه زعفران و کشمش با کسب امتیاز 371/5 و راهبرد استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی برای فرآوری محصولات با آب مجازی کم با امتیاز 193/5 راهبردهای عملیاتی اصلی در این تحقیق هستند. نتایج بررسی ماتریس ذی‌نفعان نیز نشان داد که استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی برای فرآوری محصولات با آب مجازی کم و صادرات این محصولات (امتیاز 105) بهترین گزینه برای تبادل محصولات کشاورزی ایران است. بنابراین با بکارگیری این دو راهبرد هم به مسائل آب کشور توجه شده و از سویی دیگر، مسائل اقتصادی تبادل محصولات کشاورزی محقق می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Strategic Management Model for Virtual Water Exchange of Iranian Agricultural and Animal Productions

نویسندگان [English]

  • Ali Mohammadi 1
  • Mohammadi Ebrahim Banihabib 2
1 Ph.D. Candidate in Water Sciences and Engineering-Water Resources, Department of Irrigation and Drainage Engineering, College of Aburaihan, University of Tehran, Iran
2 Professor, Department of Irrigation and Drainage Engineering, College of Aburaihan, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

Due to the geographical location of Iran, which is located in an arid and semi-arid region and increasing consumption of water, Iran will face a water crisis in the future. Therefore, it is necessary to consider different strategies in the country's water consumption management. In this study, using strategic models, virtual water trade between Iran and other parts of the world was investigated for 2014. This study was carried out in three steps. First, the virtual water of selected products was calculated and in the next step using SWOT model, weaknesses, strength, threat and opportunities of virtual water exchange were identified. Then, QSPM and Friedman (stakeholder) matrices were used to quantify the strategy and determine the best operational strategy. Investigating the SWOT model, it was found that the appropriate strategy to move towards the optimal conditions is the aggressive strategy. The QSPM matrix analysis also showed that the focus on the production of low-virtual water products especially saffron and raisins (5.37 points) and using foreign investment for the processing of low-virtual water products (5.1 points) are the main operation strategies in this research. The results of the stakeholder matrix also showed that using foreign investment to process low-water virtual products and then export these products (score 105) is the best option for exchanging Iranian agricultural products. Therefore, applying these two strategies will also address the country's water problems and, on the other hand, the economic issues of agricultural commodity exchange are resolved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Matrix of Stakeholders
  • QSPM
  • Virtual Water Trade
  • Water Management Strategy

مراجع

1. اسماعیلی موخر فردویی، م. ع.، ابراهیمی، ک.، عراقی‌نژاد، ش. و فضل الهی، هاجر. (1397). تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با رویکرد قیمت‌گذاری براساس نوع محصول در استان مرکزی. مدیریت آب و آبیاری، 8 (1): 163-149.
2. باغستانی، ع. ا.، مهرابی بشرآبادی، ح.، زارع مهرجردی، م. ر و شرافتمند، ح. (1389). کاربرد مفهوم آب مجازی در مدیریت منابع آب ایران. تحقیقات منابع آب ایران. 6(1): 38-28.
3. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. (1390). خلاصه تغییرات اقتصادی کشور در سال 1389. دفتر بررسی‌های اقتصادی. قابل دسترس در: https://www.cbi.ir/page/10556.aspx [1397/6/29]
4. بنی‌حبیب، م. ا.، شبستری، م.ه و حسین‌زاده، م. (1395). مدل هیبریدی برای مدیریت استراتژیک تقاضای آب کشاورزی مناطق خشک. تحقیقات منابع آب ایران، 12 (4): 69-60.
5. حسینی‌نسب، ح و راشدی، ح. (۱۳۸۸). ارائة رویکردی تلفیقی به‌منظور افزایش اثربخشی برنامه‌ریزی راهبردی در سازمان‌های دولتی، مجموعة مقالات چهارمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت راهبردی، تهران.
6. خاتمی، ب. (1387). مقایسة تطبیقی مدل‌های برنامه‌ریزی راهبردی، مجموعة مقالات سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت راهبردی، تهران.
7. عسگری‌نیا، پ.، میرلوحی، آ.، سعیدی، ق. ا.، قیصری، م.، محمدی میریک، ع. ا و رضوی، و. س. (1393). ارزیابی تحمل به خشکی به‌منظور افزایش بهره‌وری مصرف آب در بزرک. مدیریت آب و آبیاری، 4 (1): 32-9.
8. عمرانیان خراسانی ح.، داوری ک.،  باقری ع و قیسانی ا. (1393). پیاده‌سازی «مدیریت راهبردی منابع آب»، یک چارچوب پیشنهادی با استفاده از ابزار «نقشه راه». آب و توسعه پایدار، 1(2): 112-101.
9. کردنائیج، ا. ا.، عادل، آ و نیاکان لاهیجی، ن. (1389). تدوین استراتژی اثربخش سازمانی در بخش دولتی مطالعه موردی: گمرک جمهوری اسلامی ایران. پژوهش‌های اقتصادی، 10 (2): 114-91.
10. گلکار، ک. (1384). مناسب‌سازی تکنیک تحلیلی سوات (SWOT) برای کاربرد در طراحی شهری، صفه، 15 (41): 65-44.
11. محمدی، ح و تعالی مقدم، آ. (1390). تجارت آب مجازی برای عمده محصولات کشاورزی در ایران، دومین کنفرانس پژوهش‌های کاربردی منابع آب ایران، زنجان.
12. وزارت جهاد کشاورزی. (1393). آمارنامه صادرات و واردات بخش کشاورزی، معاونت برنامه­ ریزی و اقتصادی. مرکزی فناوری اطلاعات و ارتباطات.  قابل دسترس در:
http://amar.maj.ir/dorsapax/userfiles/file/saderatvavaredat93.pdf.[1397/7/7]
 
13. وزارت جهاد کشاورزی. (1393). آمارنامه کشاورزی جلد دوم، معاونت برنامه­ریزی و اقتصادی. مرکزی فناوری اطلاعات و ارتباطات. قابل دسترس در: http://amar.maj.ir/dorsapax/userfiles/file/amarnamehj21393.pdf. [1397/7/7]
14. وزارت جهاد کشاورزی. (1393). آمارنامه کشاورزی جلد سوم: محصولات باغی، معاونت برنامه­ ریزی و اقتصادی. مرکزی فناوری اطلاعات و ارتباطات. قابل دسترس در:
http://amar.maj.ir/dorsapax/userfiles/file/baghi-1393.pdf. [1397/7/7]
 
15. Alizadeh, A. & Keshavarz, A. (2005). Status of agricultural water use in Iran. In Water conservation, reuse, and recycling, Proceedings of an Iranian-American workshop 4, 64-105. Washington DC, USA: National Academies Press.
16. Allan, J.A. (1993). Fortunately There Are Substitutes for Water Otherwise Our Hydro political Futures Would Be Impossible. Priorities for Water Resources Allocation and Management, Overseas Development Administration, London, The United Kingdom, p. 13-26.
17. Azarnivand, A. & Banihabib, M.E. (2013). The Identification of Effective Factors of Strategic Implementation in Water Resources Management (Case Study: Lake Urmia Basin), Desert, 18 (2), 177-183.
18. Chapagain, A.K., Hoekstra, A.Y. & Savenije, H.H.G. (2006). Water saving through international trade of agricultural products. Hydrology and Earth System Science, 10, 455-468.
19. Chen, G. Q. & Li, J. S. (2015). Virtual water assessment for Macao, China: highlighting the role of external trade. Journal of Cleaner Production, 93, 308-317.
20. Freeman, R.E. (1984). Strategic management: A Stakeholder Approach. Boston: Pitman. 292p.
21. Gleick, P. H. (2000). The changing water paradigm: a look at twenty-first century water resources development, Water International, 25(1), 127-138.
22. Hoekstra, A. Y. & Mekonnen, M. M. (2012). The water footprint of humanity. Proceedings of the national academy of sciences, 109(9), 3232-3237.
23. Jiang, W. & Marggraf, R. (2015). Bilateral virtual water trade in agricultural products: a case study of Germany and China. Water International, 40 (3), 483-498.
24. Lazaridou, D., Michailidis, A., Trigkas, M. & Stefanidis, P. (2019). Exploring irrigation water issue through quantitative SWOT Analysis: The case of Nestos river basin. In Economic and Financial Challenges for Eastern Europe (pp. 445-460). Springer, Cham.
25. Liu, T., Mc Conkey, B., Ma, Z., Lio, Z., Li, X. & Cheng, L. (2011). Strengths, Weakness, Opportunities and Threats Analysis of Bioenergy Production on Marginal Land. Energy Procedia. 5, 2378-2386.
26. Liu, X., Klemes, J.J., Varbanov, P.S., Cucek, L. & Qian,Y. (2016). Virtual carbon and water flows embodied in international trade: a review on consumption-based analysis. Journal of Cleaner Production, 146, 20-28.
27. Masud, M. B., Wada, Y., Goss, G. & Faramarzi, M. (2019). Global implications of regional grain production through virtual water trade. Science of the Total Environment, 659, 807-820.
28. Mohammadi-Kanigolzar, F., Ameri, J. D. & Motee, N. (2014). Virtual Water Trade as a Strategy to Water Resource Management in Iran. Journal of Water Resource and Protection, 6 (2), 141-148.
29. Novo, P., Garrido, A. & Varela-Ortega, C. (2009). Are virtual water “flows” in Spanish grain trade consistent with relative water scarcity?. Ecological Economics, 68 (5), 1454-1464.
30. Tamea, S., Laio, F. & Ridolfi, L. (2016). Global effects of local food-production crises: a virtual water perspective. Science Report, 6, 18803.
31. World Water Assessment Programme. (2012). The United Nations World Water Development Report 4: Managing Water under Uncertainty and Risk. UNESCO, Paris, France.
32. World Water Council. (2015). Water and Green Growth: beyond the Theory for Sustainable Future, 1, 148 p.
33. Yousefi, H., Mohammadi, A., Mirzaaghabeik, M. & Noorollahi, Y. (2017). Virtual water evaluation for grains productsin Iran Case study: pea and bean. Journal of water and land development, 35(1), 275-280.
مدیریت آب و آبیاری
دوره 10، شماره 1
خرداد 1399
صفحه 15-29

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار