ارزیابی معیارهای تأثیرگذار در اولویت‌بندی برخی شبکه‌های آبیاری و زهکشی حوزة رودخانة کرخه با هدف تخصیص آب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه

2 مدیر گروه سازه های آبی دانشگاه تربیت مدرس

3 پژوهشگر(فوق دکترا) دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

کمبود منابع آب آبیاری و توزیع نابرابر آب و خاک در مناطق کشاورزی ایران، از جمله حوضة کرخه، چالش مهمی است که باعث ایجاد رقابت بین مصرف‎کنندگان آب می‎شود. بنابراین، با تقاضای رو به رشد منابع آب، اولویت‌بندی تخصیص آب در شبکه‌های آبیاری اهمیت می‎یابد. از طرفی، با توجه به وجود روابط پیچیده بین معیارهای مختلف که گاه در تضاد با یکدیگر است، استفاده از روش‌های متداول تصمیم‌گیری کارگشا نیست. هدف این مقاله استفاده از روش DEMATEL فازی در شناسایی روابط بین معیارهای تأثیرگذار در تخصیص آب برای اولویت‌بندی برخی شبکه‌های آبیاری رود کرخه است. سی معیار در بخش‌های اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی تعیین شد. نتایج نشان می‌دهد که معیارهای مشارکت ذیمدخامخلان، سهم تشکل آب بران و تغییر اقلیم به‌ترتیب با مقادیر 9/6، 73/6 و 44/6 معیارهای تأثیرگذار است و با وزن بیشتر در اولویت قراردارد. معیارهای مهاجرت، عدالت اجتماعی، رفاه اجتماعی ناشی از آب و نرخ اشتغال به‌ترتیب با مقادیر 09/6، 93/5، 72/5 و 1/5 معیارهای تأثیرپذیر و به‌شدت متأثر از معیارهای تأثیرگذار بیان شده است. بنابراین، با به‌کارگیری دیمتل فازی، روابط شبکه‌ای معیارها برای تخصیص آب بین شبکه‌های آبیاری رود کرخه جهت اولویت‌بندی آن‌ها با روش‌های چندمعیاره مشخص و اهمیت آن تعیین می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating effective criteria in prioritizing a number of irrigation and drainage networks of Karkhe watershed for water allocation

نویسندگان [English]

  • Elham Shahbazkhania 1
  • jamal mohamad vali samani 2
  • Seyedeh leila razavi toosi 3
1
2
3
چکیده [English]

The scarcity of water resources and the inequitable distribution of soil and water resources in the irrigated area is a substantial challenge in the most agricultural areas of Iran, particularly the Karkhe watershed, resulting in competition among water consumers. Therefore, it is important to prioritize water allocation in agriculture. At the other side, due to the complicated relations between several criteria and sub-criteria which are conflicting sometimes, using conventional decision-making methods cannot be applicable. This paper aims at employing fuzzy DEMATEL method to identify the relations between effective criteria in allocating water in order to prioritize a number of irrigation networks of Karkhe River. In this way, 30 criteria were determined in social, economic and environmental sections. The results show that the criteria of participation of stakeholders, water user cooperation quota along with climate change criterion are being determined and prioritized as effective and important criteria by the values of 6.9, 6.73 and 6.44, respectively, while the criteria of immigration, regional employment rate, social justice and social welfare resulting from water, are considered as impressible criteria affected strongly by the aforementioned effective criteria by the values of 6.09, 5.93, 5.72 and 5.1, respectively. Therefore, applying fuzzy DEMATEL, the network relations between criteria and their importance are determined for water allocation between irrigation and drainage networks of Karkhe river in order to prioritize them using multi criteria decision making method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Causal Relationship
  • Decision making
  • Fuzzy DEMATEL
  • Karkheh river
  • network relationship
  • water allocation criteria

مراجع

  1.  شریفی م. و نوری م. (1389) بررسی روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره و کاربرد آن‌ها در مدیریت منابع آب. پنجمین کنگرة ملی عمران. دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.
  2.  صفاری ن. و ضرغامی م. (1392) تخصیص بهینة منابع آب سطحی حوضة دریاچة ارومیه به استان‌های ذی‌نفع با روش‌های تصمیم‌گیری فاصله‌محور. دانش آّب و خاک. 23(1): 135-149.
  3.  طالبی د. و آرش‌پور آ. (1392) ارزیابی عملکرد آموزشی با رویکرد مقایسه‌ای تحلیل شبکه‌ای و دیمتل. چشم‌انداز مدیریت صنعتی.10(3): 85-100.
  4.  غزالی م.، روزبهانی ع.، هنر ت.، محمدی ف. (1394) اولویت‌بندی سناریوهای تخصیص آب سد زاینده‌رود به مصرف‌کنندگان مختلف؛ با رویکرد مدل‌های خبرة تصمیم‌گیری چند معیاره. مدیریت آب و آبیاری. 5(1): 97-113.
  5.  محمدزاده شعبه‌گر ا.، روانبخش ج. و مالگرد ع. (1392) بررسی شیوة بهره‌برداری و نگهداری شبکة آبیاری و زهکشی جنوب کرخة نور و راهکارهایی جهت افزایش کارایی پروژه. همایش ملی مهندسی عمران کاربردی و دستاوردهای نوین. کرج.
  6. مطالعات به‌هنگام‌سازی طرح جامع آب در حوضة آبریز کرخه. تدوین معیارهای مدیریت منابع آب و مصارف آب. شرکت بهان سد.
  7. Büyüközkan G. and Çifçi G. (2012). A novel hybrid MCDM approach based on fuzzy DEMATEL, fuzzy ANP and fuzzy TOPSIS to evaluate green suppliers. Expert Systems with Applications. 39(3): 3000-3011.
  8. Dalalah D., Hayajneh M. and Batieha F. (2011) A fuzzy multi-criteria decision making model for supplier selection. Expert Systems with Applications. 38(7): 8384-8391.
  9. Fontela E. and Gabus A. (1976). The dematel observer. Battelle Geneva Research Centre.
  10. Ho L.H., Hsu M.T. and Yen T.M. (2015). Identifying core control items of information security management and improvement strategies by applying fuzzy DEMATEL. Information and Computer Security. 23(2): 161-177.
  11. Kiani Mavi R. and Shahabi H. (2015) Using fuzzy DEMATEL for evaluating supplier selection criteria inmanufacturing industries. Logistics Systems and Management. 22(1): 15-42.
  12. Lee Y.C., Li M.L., Yen T.M. and Huang T.H. (2010) Analysis of adopting an integrated decision making trial and evaluation laboratory on a technology acceptance model. Expert Systems with Applications. 37(2): 1745-1754.
  13. Lin R.J. (2011) Using fuzzy DEMATEL to evaluate the green supply chain management practices. Cleaner Production. 40: 32-39.
  14. Luthra S., Govindan K., Kharb R.K. and Mangla S.K. (2016) Evaluating the enablers in solar power developments in the current scenario using FDEMATEL: An Indian perspective. Renewable and Sustainable Energy Reviews. 63: 379-397.
  15. Mamikhani J., Tofighi S., Sadeghifar J., Heydari M. and Hosseini Jenab V. (2014) Prioritizing the compensation mechanisms for nurses working in emergency department of hospital using fuzzy DEMATEL technique: A survey from Iran. Health Science .6(2): 86-93.
  16. Mehregan M.R., Hashemi S.H., Karimi A. and Merikhi B. (2014) Analysis of interactions among sustainability supplier selection criteria using ISM and fuzzy DEMATEL. Applied Decision Sciences. 7(3): 270-294.
  17. Opricovic S. and Tzeng G.H. (2003). Defuzzification within a multicriteria decision model .Uncertainty Fuzziness and Knowledge-Based Systems. 11(5): 635-652.
  18. Patil S.K. and Kant R. (2014) A hybrid approach based on fuzzy DEMATEL and FMCDM to predict success of knowledge management adoption in supply chain. Applied Soft Computing. 18: 126-135.
  19. RazaviToosi S.L. and Samani J.M.V. (2012) Evaluating water transfer projects using Analytic Network Process (ANP). Water Resources Management. 26: 1999-2014.
  20. RazaviToosi S.L. and Samani J.M.V. (2014) A new integrated MADM technique combined with ANP, FTOPSIS and fuzzy max-min set method for evaluating water transfer projects. Water Resource Management. 28(12): 4257-4272.
  21. Rouhani S., Ashrafi A. and Afshari S. (2014) Fuzzy DEMATEL model for evaluation criteria of business intelligence.  The 16th International Conference on Enterprise Information Systems. Lisbon, Portugal.
  22. Saaty Thomas L. (1999) Fundamental of the analytic network process. University of Pittsbourgh, USA.
  23. Sangaiah A.K., Subramaniam P.R. and Zheng X. (2015). A combined fuzzy DEMATEL and fuzzy TOPSIS approach for evaluating GSD project outcome factors. Neural Computing and Applications. 26(5): 1025-1040.
  24. Trevithick S., Flabouris A. Tall G. and Webber C. (2003). International EMS systems: New South Wales. Australia, Resuscitation. 59(2): 70-165.
  25. Uygun Ö., Kaçamak H. and AKahraman Ü.A. (2015). An integrated DEMATEL and fuzzy ANP techniques for evaluation and selection of outsourcing provider for a telecommunication company. Computers and Industrial Engineering. 86: 137-146.
  26. Vafadarnikjoo A., Mobin M.S., Allahi S. and Rastegari A. (2015) A hybrid approach of intuitionistic fuzzy set theory and DEMATEL method to prioritize selection criteria of bank branches locations. American Society for Engineering Management. International Annual Conference, Indianapolis, Indiana, USA.
  27. Xiao C., Shao D. and Yang F. (2011). Improved TOPSIS method and its application on initial water rights allocation in the watershed. International Conference on Information Computing and Applications. Berlin Heidelberg.
  28. Yang Y.P.O., Shieh H.M. and Tzeng G.H. (2013) A VIKOR technique based on DEMATEL and ANP for information security risk control assessment. Information Sciences. 232: 482-500.
  29. Yusop Z., Shirazi S.M., Roslan N.A.B. and Zardari N.H. (2015). Prioritization of farmlands in a multicriteria irrigation water allocation: Promethee and gaia applications. Transactions of the SABE. 58(1): 73-82.
  30. Zardari N., Cordery I. and Sharma A. (2010) An objective multi attribute analysis approach for allocation of scarce irrigation water resources. The American Water Resources Association. 46(2): 412-428.
  31. Zormpa D., Tzimopoulos C., Evangelides C. and Sakellariou M. (2015)Multiple criteria decision making using vikor method application in irrigation network in the THESSALONIKI plain. Proceedings of the 14th International Conference on Environmental Science and Technology. Rhodes, Greece.

مدیریت آب و آبیاری
دوره 7، شماره 1
شهریور 1396
صفحه 167-196

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار