انتخاب سیستم مناسب آبیاری تحت فشار با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره (مطالعة موردی: شبکة آبیاری جامیشان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مهندسی آب، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 کارشناسی‌ارشد، گروه مهندسی آب، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

3 دکتری، گروه مهندسی آب، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

با توجه به تنوع سیستم‌های آبیاری تحت فشار، موضوع انتخاب مناسب‌ترین سیستم برای هر منطقه یکی از موضوعات مهم است. سیستم(های) مناسب را می‌توان با توجه به عوامل متعددی نظیر توپوگرافی، خصوصیات خاک، شرایط اقلیمی، نوع محصول، کمیت و کیفیت منبع آب، کارگر مورد نیاز، مهارت کشاورزان، شرایط اقتصادی و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی در هر منطقه تعیین کرد. هدف از این تحقیق رتبه‌بندی سیستم‌های آبیاری تحت فشار در سطح 6000 هکتار از اراضی منطقة دینور واقع در شهرستان صحنه، استان کرمانشاه است. برای رتبه‌بندی از روش تحلیل سلسله‌مراتبی استفاده شد. فاکتورهای مؤثر بر انتخاب سیستم به دو دستة فیزیکی و اقتصادی- اجتماعی تقسیم و برای هر دسته، شاخص‌های مرتبط تعریف شد. امتیاز هر کدام از شاخص‌ها بین 3- تا 3+ مشخص شد. با توجه به تغییرات مکانی برخی عوامل، امتیاز هر شاخص برای هر بخش از منطقه و در محیط GIS تعیین شد. وزن شاخص‌ها بر اساس اهمیت آن و مطالعات پیشین تعیین شد. در نهایت، امتیاز کلی هر سیستم با مجموع وزنی شاخص‌ها تعیین گردید. تنها سیستم قابل‌استفاده برای مناطق با شیب بالای 20 درصد، سیستم آبیاری موضعی است. برای مناطق با شیب کمتر از 20 درصد سیستم کلاسیک نیمه‌متحرک بهترین سیستم و سیستم کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک در اولویت دوم است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Selection of the appropriate pressurized irrigation system using multi criteria evaluation (Case study: Jamishan irrigation network)

نویسندگان [English]

  • Bahman Farhadi Bansouleh 1
  • Shadi Ahmadi 2
  • Hossein Mirzaei Takhtgahi 3
1 Assistant Professor, Department of Water Engineering, Campus of Agriculture and Natural Resources, Razi University, Kermanshah, Iran.
2 M.Sc., Department of Water Engineering, Campus of Agriculture and Natural Resources, Razi University, Kermanshah, Iran
3 PhD, Department of Water Engineering, Campus of Agriculture and Natural Resources, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Given the diversity of pressurized irrigation systems, the matter of choosing the appropriate system is one important issue. The appropriate system(s) in each region could be determined considering several factors such as topography, soil characteristics, climate (especially temperature and wind), crop type, quantity and quality of water resource, labor requirement, farmers' skills, economic conditions and social and cultural contexts in the region. The aim of this research was ranking of the pressurized irrigation systems in the area of 6000 ha located in the Dinawar, Sahneh district in order to select the proper pressurized irrigation system(s) in the region. Analytical Hierarchy Process (AHP) was used for ranking of the systems. For this purpose, affecting factors on the choice of irrigation system classified to physical and socio-economic categories and for each category related indicators were defined. The score of each criterion for each system was determined in the scale of -3 to +3 based on the analysis of available data and reports in the study area. The overall score for each system was determined by weighted summation of the score of indicators. Only applicable system for areas with slope over 20% is localized irrigation system. The semi-classic and solid set-portable sprinkler irrigation systems are determined as the most appropriate irrigation systems for the area with slope less than 20 percent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Analytical Hierarchy process
  • localized irrigation
  • Ranking
  • Sahneh
  • Sprinkler irrigation

مراجع

  1.  اعمی ازغدی ع.، خراسانی ر.، مکرم م. و معزی ع. (1389) ارزیابی حاصلخیزی خاک بر اساس فاکتورهای فسفر، پتاسیم و مواد آلی برای گندم با استفاده از تکنیک فازی AHP و GIS. آب وخاک. 24(5): 973-984.  
  2.  بی‌نام (1385) مطالعات امکان‌سنجی توسعة روش‌های آبیاری تحت فشار در استان کرمانشاه، جلد دوم، انتخاب سیستم‌های مناسب در پهنه‌های مستعد. دفتر بهبود و توسعة آبیاری تحت فشار، وزارت جهاد کشاورزی.
  3. بی‌نامa) 1383) مطالعات مرحلة اول، طرح شبکة آبیاری و زهکشی جامیشان، جلد چهارم، طرح توسعة آبیاری و زهکشی. مهندسین مشاور آبدان فراز.
  4. بی‌نامb) 1383) مطالعات مرحلة دوم سد مخزنی جامیشان. سیمای طرح، مهندسین مشاور آبدان فراز.
  5. حجازی جهرمی ک.، پیرمرادیان ن.، شمس‌نیا ا. و آهنجان م. (1390) بررسی کیفی پتانسیل منابع آب زیرزمینی برای استفادة سیستم‌های آبیاری تحت فشار به کمک مدل‌های زمین آمار (مطالعة موردی: دشت‌های جنوبی استان فارس). پنجمین همایش مهندسی محیط زیست، تهران. 
  6. دلبری س. ع. و داودی س.ع. (1391) کاربرد تکنیک فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی در رتبه‌بندی شاخص‌های ارزیابی جاذبه‌های توریستی. تحقیق در عملیات و کاربردهای آن. 9(2): 57-79.
  7.  رمزی م.، خاشعی سیوکی ع. و شهیدی ع. (1393) تعیین مناطق مستعد آبیاری قطره‌ای با استفاده از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی در استان خراسان جنوبی. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک. 18(69): 227-235.
  8.  زبردست ا. (1380) کاربرد فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. هنرهای زیبا. 10: 13-21.
  9.  سیدان س.م. و قدمی‌فیروزآبادی ع. (1385) انتخاب مناسب‌ترین سیستم‌های آبیاری با استفاده از برنامه‌ریزی توافقی، مطالعة موردی در استان همدان. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی. 19(4): 177-183.
  10. صدیق‌کیا م.، ناطقی م.ب.، کاویانی کوثرخیزی ش. و نقی‌پور ن. (1393) ارزیابی و جانمایی انواع روش‌های آبیاری با الگوی تحلیل سلسله‌مراتبی در اراضی سازمان اتکا در منطقة دورود. پژوهش آب در کشاورزی. 28(4): 749-758.
  11. صدیقی ح. و فرزندوحی ج. (1383) بررسی نگرش کشاورزان نسبت به به‌کارگیری سیستم‌های آبیاری تحت فشار در استان کرمانشاه. علوم کشاورزی ایران. 35(3): 679-688.
  12. علیزاده ا. (1385) طراحی سیستم‌های آبیاری. چاپ دوم، انتشارات آستان قدس رضوی، 367 صفحه.
  13. قائمی‌زاده ف. و اخوان س. (1393) امکان‌سنجی اجرای سیستم‌های آبیاری تحت فشار بر اساس کیفیت آب (مطالعة موردی: دشت‌های استان همدان). پژوهش‌های حفاظت آب و خاک. 21(1): 65-83. 
  14. قدیری معصوم م.، کریم‌زاده س. و صحنه ب. (1387) مکان‌یابی محل دفن زباله‌های جامد شهری به‌روش تحلیل فضایی معیارهای چند متغیره. فصلنامة سپهر. 17(67): 35-46.
  15. قره‌داغی م.م.، معروف‌پور ع.، بابایی خ. و منصوری ف. (1392) پتانسیل‌یابی مناطق مستعد جهت اجرای سیستم‌های آبیاری تحت فشار با استفاده از سامانة GIS – منطقة مورد مطالعه شبکة آبیاری و زهکشی باباخان. آب و خاک (علوم وصنایع کشاورزی). 27(6): 1111-1122.
  16. مأمن‌پوش ع. و تفنگ‌ساز ر. (1386) مکان‌یابی مناطق مستعد جهت اجرای طرح‌های آبیاری تحت فشار به‌کمک سامانه GIS (مطالعة موردی: دشت برخوار اصفهان). مجموعه مقالات اولین سمینار علمی طرح ملی آبیاری تحت فشار و توسعة پایدار. 1: 9-18. 
  17. میرزائی تختگاهی ح. (1384) پتانسیل‌یابی سیستم‌های آبیاری تحت فشار در مناطق مرکزی استان کرمانشاه. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید چمران، اهواز.
  18. نشاط ع. و نیک‌پور ن. (1390) مکان‌یابی مناطق مستعد برای اجرای آبیاری تحت فشار با استفاده از سامانة اطلاعات جغرافیایی GIS (مطالعة موردی: دشت کرمان). مهندسی منابع آب. 4(8): 77-83.
  19. هادی‌زاده ع. (1385) ارائة روشی در گزینش سیستم آبیاری مناسب. مجموعه مقالات همایش مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی. دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.
  20. Aczel J. and Saaty T.L. (1983) Procedures for synthesizing ratio judgments. Mathematical Psychology. 27.1: 93-102. 
  21. Barberis A. and Minelli S. )2005( Land evaluation in the Shouyang county, Shanxi province, China. 25th Course Professional Master. Nov. 8-Jun. 23, IAO, Florence, Italy.
  22.  
  23. Lee Y. (2006) An empirical analysis of privatization in urban developments. 42nd ISOCarp Congress, pp. 1-10.
  24. Lu L., Zhi-Hua Sh., Wei Y., Dun Z., Sai Leung N.G., Chong-Fa C. and A-Lin L. (2009) A fuzzy analytic hierarchy process (FAHP) approach to eco-environmental vulnerability assessment for the Danjiangkou reservoir area. China, Ecological Odelling. 220: 3439-3447.
  25. Montazar A. and Behbahani S.M. (2007) Development of an optimized irrigation system selection model using analytical hierarchy process. Biosystems Engineering. 98: 155-165.
  26. Saaty T.L. (1980) The analytic hierarchy process. McGraw-Hill, Inc. New York. USA.
  27. Saaty T.L. (1990) Decision making for leaders. RWS Publications. USA.
  28. Yang F. (2008) Spatial analyzing system for urban land use management based on GIS and multicriteria assessment modeling. Progress in Natural Sci.,18(10): 1279-1284.
  29. Zi-long L., Yin-hui L., Yong-fu W. and Zhong-xiao G. (2013) The optimal selection of irrigation systems based on the evidence theory. Applied Mechanics and Materials. 405-408: 2194-2200.
مدیریت آب و آبیاری
دوره 7، شماره 1
شهریور 1396
صفحه 135-150

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار