بررسی مکانی و زمانی نفوذ شوری در رودخانۀ جزر‌و‌مدی با استفاده از مدل COHERENS: مورد مطالعاتی رودخانۀ بهمنشیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مهندسی ساز ههای آبی، گروه ساز ههای آبی، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران - ایران

2 استاد گروه مهندسی سازه های آبی، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران - ایران

3 استادیار گروه مهندسی ساز ههای آبی، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران - ایران

چکیده

بررسی تغییرات  زمانی و مکانی شوری رودخانه‌های جزرومدی در شرایطی که سد کنترل‌کننده در انتهای رودخانه نباشد، به‌منظور تأمین آب موردنیاز کشاورزی حائز اهمیت است. در تحقیق حاضر از مدل COHERENS به‌عنوان ابزاری برای بررسی وضعیت هیدرولیکی جریان و نحوۀ انتشار و انتقال شوری در رودخانۀ بهمنشیر استفاده شد. COHERENS نوعی مدل عددی سه‌بعدی چندمنظوره است. در این نرم‌افزار، مدل هیدرودینامیکی با مدل‌های بیولوژیکی، تعلیق مجدد و آلاینده ترکیب شده است. واسنجی و صحت‌سنجی مدل عددی با مشاهدات تراز سطح  آب در دو دورۀ کم‌آبی و پر‌آبی در سال‌های 1381 و 1382 و اندازه گیرهای شوری در یک جزرومد بلند (spring) در سال 1382 انجام گرفت. سه سناریو در شرایط مختلف جریان رودخانه و باد برای مدل تنظیم شد. نتایج مدل افزایش نفوذ شوری به بالادست رودخانه در سناریو دبی کم و وزش باد در خلاف جهت مسیر رودخانه را نشان داد. از طرفی، نتایج طبقه‌بندی شوری در شرایط مختلف نیروهای محیطی تقریباً در نقاط مختلف رودخانه یکسان بود و در همۀ موارد، اختلاط کامل شوری وجود داشت. در ادامه با استفاده از سری زمانی جا‌به‌جایی جبهه‌های شوری، الگوی مکانی و زمانی نفوذ شوری بررسی شده و بهترین محدوده‌های مکانی و زمانی برای برداشت آب از رودخانه ارزیابی شد. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که اعمال شرایط بهینۀ مرکب از دبی آب شیرین رودخانه و برداشت متناوب آب، راه حلی مناسب برای دریافت آب باکیفیت برای کشاورزی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Temporal and Spatial Salinity in Tidal Rivers Using COHERENS Model: Case Study of Bahmanshirriver

نویسندگان [English]

  • Seyed Pouyan Pirnia 1
  • Jamal Mohammad Vali Samani 2
  • Mohammad Javad Monem 3
1 M.Sc. Graduated of Water Structures Engineering, Department of Water Structures Engineering, Faculty of Agriculture, TarbiatModarres University, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Water Structures Engineering, Faculty of Agriculture, TarbiatModarres University, Tehran, Iran
3 Associate professor, Department of Water Structures Engineering, Faculty of Agriculture, TarbiatModarres University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The determination of temporal and spatial salinity in tidal rivers is significant in supplying water for agriculture purposes, particularly where there is no controller dam at the downstream. In this research, the COHERENS model was applied to study the hydraulics of water flow, salinity distribution and transmission at the Bahmanshir river. COHERENS is a 3D multi-purpose hydrodynamic model which is coupled to biological, resuspension and contaminant models. The model was calibrated and validated against water level and two wet and dry duration periods in 2002 and 2003, as well as salinity observation during a spring tide in 2003. Three sensitivity scenarios were conducted based on different river flows and wind conditions. The model results showed that salinity intruded further upstream under scenarios with low flow and downstream wind. However, the responses of salinity stratification to different environmental forcing function were not different in various portions of the river. Finally, using time series of salinity frontal movement, spatial and temporal patterns of salinity intrusion, and the best spatial and temporal thresholds for water withdrawal along the river were assessed. The results also indicated that adopting optimal compound conditions of discharge and intermittent water harvesting could be considered as an effective and practical way to achieve qualified water for agricultural activities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • discharge
  • salinity intrusion
  • tide
  • Wind