کنترل شوری و تلفات نیترات در زهاب تحت مدیریت سطح ایستابی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده علوم آب و خاک، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده علوم آب و خاک، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران

3 استاد گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده علوم آب و خاک، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

زهکشی کنترل شده یکی از راهکارهای کاهش اثرات منفی زیست محیطی سیستم های زهکشی مرسوم است. این تحقیق، به بررسی اثر زهکشی کنترل شده بر روی کیفیت و کمیت زهاب تولیدی و به طور مشخص میزان نمک و نیترات موجود در زهاب و همچنین جذب نیترات توسط ذرت علوفه ای (رقم SC 704) در منطقه کرج با بافت خاک لوم - شنی پرداخته است. سه تیمار در قالب طرح کاملاً تصادفی، شامل دو تیمار کنترل سطح ایستابی در عمق های 40 (CD40) و 60 سانتی متر (CD60) و یک تیمار زهکشی آزاد (FD)، با سه تکرار درنظر گرفته شد. زمان آبیاری باتوجه به تخلیه رطوبتی در تیمار FD به میزان 65 درصد تعیین شد. مقدار آبیاری تمام تیمارها، براساس جبران کمبود رطوبتی برای رسیدن به حد ظرفیت زراعی و با اعمال راندمان کاربرد 70 درصد صورت پذیرفت. فرضیه تحقیق بر این اساس بود که تلفات آبیاری در طول فصل باعث بالا آمدن سطح ایستابی شود، اما نتایج نشان داد که در تیمارهای CD، تلفات 30 درصدی آبیاری در طول دوره اعمال تیمار، به دلیل مصرف مفید گیاه از مقادیر آب نفوذ یافته باعث بالا آمدن سطح ایستابی تا عمق های کنترل موردنظر نشد، لذا بین دو تیمار CD اختلاف معنی داری حاصل نگردید. در تیمار FD، به دلیل فراهم بودن شرایط دفع زهاب، میزان مصرف مفید آب و درنتیجه عملکرد گیاه کاهش یافت. اثر مدیریت سطح ایستابی بر بیلان نیترات و نمک در سطح یک درصد معنی دار بود. حجم زهاب خروجی در تیمار FD معادل 8/34 درصد مقدار آبیاری ناخالص و در تیمارهای زهکشی کنترل شده برابر صفر بود. در تیمار FD، به دلیل وجود شرایط مساعد برای آب شویی و خروج زهاب، مقادیر نمک و نیترات خروجی از طریق زهاب تولیدی، به ترتیب برابر 63 و 8/20 درصد مقدار نمک و نیترات ورودی بود، درحالی که آب شویی نمک و نیترات، در تیمارهای CD به دلیل وجود شرایط کنترل زهاب مشاهده نشد. در پایان دوره کشت، مقادیر اندازه گیری شده بیان گر تجمع بیشتر نیترات در پروفیل خاک تحت تیمار FD بود. این امر بیان گر این واقعیت است که در تیمارهای CD درمقایسه با تیمار FD، جذب نیتروژن گیاه افزایش داشته و عملکرد بالاتر محصول را منتج شده است. همچنین در انتهای فصل رشد اگرچه تجمع نمک بیشتری در پروفیل خاک در تیمارهای CD، به سبب فقدان آب شویی مشاهده شد ولی این امر می تواند با آب شویی املاح در خارج از فصل رشد مدیریت شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Control of Salinity and Nitrate Losses in Drainage Water under Water Table Management

نویسندگان [English]

  • Hossein Molavi 1
  • Masoud Parsinejad 2
  • Abdolmajid Liaghat 3
1
2
3
چکیده [English]

Controlled drainage is one of the strategies to reduce negative environmental effects in conventional drainage systems. This study examines the effect of controlled drainage on quality and quantity of drainage water, specifically amounts of salt and nitrate in drainage water, and nitrate uptake by maize (SC 704) with sandy loam soil texture in Karaj. The experiment was performed as a randomized complete design including three treatments with three replications: free drainage (FD) and controlled drainage with 40 cm (CD40) and 60 cm (CD60) controlled water tables. Irrigation intervals were based on MAD = 0.65 in FD treatment. For all treatments, irrigation depths were determined based on deficiency of soil moisture from field capacity with 70 percent application efficiency. According to the research hypothesis, irrigation losses cause rising water table during the season, but the results showed that 30 percent irrigation losses during implementation in CD treatments did not raise the water table to the expected control levels due to increased consumption of plant. So between two water table control treatments, there was no significant difference. In FD treatment, which drainage water discharge was facilitated, both plant water consumption and yield were reduced. Effect of water table management was significant (p< 0.01) on nitrate and salt balance. Volume of drainage water in FD treatment was 34.8 percent of total gross irrigation whereas in CD treatments no drainage water was produced. In FD treatment, due to appropriate leaching conditions, salt and nitrate levels in drainage water was 63 and 20.8 percent of amount of input salt and nitrate, respectively. While in CD treatments due to controlled conditions, salt and nitrate leaching was not observed. At the end of cultivation period, measured values showed that nitrate accumulation in soil profile were greater in FD treatment than CD treatments. This observation shows that under CD treatments, as compared with FD treatment, plant nitrogen absorption is increased which is reflected by higher crop production. At the end of the growing season, however due to lack of leaching in CD treatments, a higher salt accumulation is observed in soil profile but this can be managed with leaching of salts during the off- season periods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Controlled drainage
  • Drainage water
  • Leaching
  • maize
  • Nitrate
  • salinity